«Η νομιμοποίηση της Υποβοηθούμενης Αυτοκτονίας (ΥΑ)/ Ευθανασίας θα βλάψει ασθενείς, γιατρούς και κοινωνία. Αντιθέτως, η αποτελεσματική ανακουφιστική φροντίδα, σωστά χρηματοδοτούμενη και διαθέσιμη σε όλους τους ασθενείς, είναι η πιο ανθρώπινη απάντηση στην ταλαιπωρία στο τέλος της ζωής και αποτελεί την πραγματική ανάγκη του Κύπριου ασθενούς στις μέρες μας». Αυτό αναφέρει μελέτη την οποία διενήργησε η Ομάδα Πρωτοβουλίας για την Ανακουφιστική Φροντίδα της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου (ΟΣΑΚ). Μεταξύ άλλων επισημαίνεται ο κίνδυνος «η εισαγωγή της ΥΑ να αλλάξει ανεπανόρθωτα την ιατρική πρακτική και την καλή φροντίδα στο τέλος της ζωής κι αυτό γιατί μεγάλο μέρος της ζήτησης για την ΥΑ προέρχεται από την αντίληψη ότι η διαδικασία του θανάτου είναι μια φοβερά επώδυνη περίοδος. Επισημαίνεται όμως πως «με καλή φροντίδα στο τέλος της ζωής, οι άνθρωποι φεύγουν με καλύτερες αναμνήσεις και θέλουν έναν καλό θάνατο, όπως αυτόν, για τον εαυτό τους».
Μόνο για καρκινοπαθείς
Στη μελέτη γίνεται αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας στη χώρα μας. Στην Κύπρο τμήματα ανακουφιστικής φροντίδας λειτουργούν από ΠΑΣΥΚΑΦ και Αντικαρκινικό Σύνδεσμο. Τα τελευταία δύο χρόνια τόσο οι ξενώνες, τρεις στο σύνολό τους, όσο και οι δύο παγκύπριες 24ωρες υπηρεσίες κατ’ οίκο φροντίδας, που παρέχουν οι δύο σύνδεσμοι, καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από το ΓεΣΥ. Οι τρεις ξενώνες που υπάρχουν στην Κύπρο διαθέτουν λιγότερες από 50 κλίνες σε παγκύπρια βάση, ενώ παρέχουν υπηρεσίες μόνο σε καρκινοπαθείς. Έτσι, μια μεγάλη ομάδα χρόνιων ασθενών, οι οποίοι βρίσκονται στο τελικό στάδιο, δεν έχει την επιλογή να λάβει τέτοιου είδους υπηρεσίες, είτε μέσα από ξενώνες ανακουφιστικής φροντίδας είτε από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας που παρέχουν τέτοιου είδους υπηρεσίες κατ’ οίκον. «Οι υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας άρχισαν να αναπτύσσονται στην Κύπρο, έχοντας περιθώρια βελτίωσης, ανάπτυξης και αύξησης του εύρους των ασθενών που περιθάλπουν και όχι μόνο άτομα με καρκίνο. Το κύριο ζητούμενο στις μέρες μας στην Κύπρο είναι η νομοθετική ρύθμιση της ανακουφιστικής φροντίδας, επαρκής χρηματοδότησή της μέσω του ΓεΣΥ, εκπαίδευση ικανού αριθμού επαγγελματιών υγείας, π.χ. ιατρών ειδικών στην ανακουφιστική φροντίδα, νοσηλευτριών», επισημαίνει η ομάδα πρωτοβουλίας, η οποία προβαίνει και σε μια σύγκριση των υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας που παρέχονται σε ασθενείς στην Κύπρο, σε σχέση με το τι συμβαίνει με άλλες χώρες.
Τι κάνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Στη σύγκριση που γίνεται με άλλες χώρες, η μελέτη αναφέρει πως στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν ξενώνες και μονάδες εσωτερικής νοσηλείας που αποτελούν έναν συνδυασμό «νοσοκομειακού δωματίου και σπιτιού του ασθενούς». Οι ασθενείς εισάγονται, «πρώτο, για να ελέγξουν δύσκολα συμπτώματα, όπως πόνος, άγχος ή δύσπνοια, και, δεύτερο, για βέλτιστη ολιστική φροντίδα στο τέλος της ζωής, αν ο ξενώνας είναι το μέρος όπου ο ασθενής επιθυμεί να πεθάνει». Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου τα μισά άτομα που εισάγονται σε έναν ξενώνα επιστρέφουν στο σπίτι τους κι αυτό γιατί είναι προτιμότερο να πεθαίνουν σπίτι τους, έχοντας για συντροφιά τα δικά τους άτομα. Υπάρχουν οι κοινοτικές ομάδες που υποστηρίζουν τα άτομα που παραμένουν στο σπίτι τους «συντονίζοντας τις άλλες υπηρεσίες και, όταν χρειάζεται, παρέχοντας ανακουφιστική φροντίδα κατά τις τελευταίες σύντομες ημέρες της ζωής. Αυτό επιτρέπει στους ανθρώπους να παραμείνουν στο σπίτι τους». Υπάρχουν ακόμη και ξενώνες ημερήσιας φροντίδας, «με εξωτερικά ιατρεία, φυσικοθεραπευτικά προγράμματα για δύσπνοια και άσκηση, ψυχοθεραπεία, εργοθεραπεία, διατροφολογία».
Χαμένοι στις ορολογίες
Σε άλλο σημείο της μελέτης, γίνεται αναφορά στα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν την Υποβοηθούμενη Αυτοκτονία/ Ευθανασία. «Οι υποστηρικτές της ΥΑ βασίζονται κυρίως στην αυτονομία και την επιλογή, και/ή στην "ανακούφιση" από την ταλαιπωρία, συχνά χρησιμοποιώντας παραπλανητικές ερμηνείες στατιστικών στοιχείων και λανθασμένες δηλώσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα της καλής φροντίδας στο τέλος της ζωής και για το πώς εφαρμόζεται η ΥΑ σε περιοχές όπου είναι νόμιμη», επισημαίνεται. Ακόμη, φαίνεται να προκύπτει θέμα σχετικά με τη διεξαγωγή δημοσκοπήσεων που δείχνουν την άποψη της κοινής γνώμης σε σχέση με την ευθανασία. Οι έρευνες απευθύνονται στον γενικό πληθυσμό, θέτοντας υποθετικά ερωτήματα, όπως «αν είχατε κάποια ανίατη αρρώστια θα θέλατε να είχατε την επιλογή της ευθανασίας;», χωρίς να καταγράφεται γενικά ο τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο θέμα οι άμεσα επηρεαζόμενοι, ετοιμοθάνατοι, άτομα με χρόνιες παθήσεις κ.λπ. Πέραν τούτου, σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν από τη μελέτη, υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα, στην κοινή γνώμη, το οποίο «έχει να κάνει με τη διασαφήνιση των όρων και τη σύγχυση της ΥΑ με την ανακουφιστική φροντίδα ή την ορθή απόσυρση/διακοπή της μη δόκιμης θεραπείας και παρεμβάσεων σε ασθενείς στο τέλος της ζωής τους». Ζήτημα υπάρχει την ίδια στιγμή και σε ό,τι αφορά την κατανόηση των όρων, μιας και «φαίνεται ότι υπάρχουν άτομα που πιστεύουν ότι «η ΥΑ περιλαμβάνει τη δυνατότητα να μην αναζωογονηθεί κάποιος ή την απόσυρση επώδυνων θεραπειών, όπως ο αναπνευστήρας, εάν το ζητήσει ο ασθενής. Και τα δύο αυτά είναι νόμιμα στην Κύπρο, ωστόσο δεν αποτελούν μέρος αυτού που ορίζεται ως ΥΑ/Ευθανασία. Οι μελέτες δείχνουν ακόμη ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει τη λήψη καλής ανακουφιστικής φροντίδας ενώ πεθαίνουν -το οποίο είναι σαφώς το αντίθετο της συντόμευσης της ζωής κάποιου μέσω υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ή ευθανασίας».
Όσον αφορά τους λόγους στη βάση των οποίων οι άνθρωποι επιδιώκουν «έναν επιταχυνόμενο θάνατο» είναι διαφορετικοί από τα επιχειρήματα που δίνονται για τη νομιμοποίηση της ΥΑ και καθοδηγούνται από φοβίες όπως «ο φόβος ότι θα είναι βάρος για άλλους, η απώλεια αξιοπρέπειας ή ελέγχου ή ο φόβος του θανάτου αυτού καθαυτού ή των πιθανών δυσάρεστων συμπτωμάτων στο μέλλον, αλλά όχι από ανεξέλεγκτα τρέχοντα συμπτώματα τη στιγμή της αίτησης», γεγονός που καταδεικνύει ότι «οι άνθρωποι που βρίσκονται στο τελικό στάδιο συχνά δεν κατανοούν την αποτελεσματικότητα της καλής ανακουφιστικής φροντίδας». Σήμερα, προστίθεται, «διαθέτουμε αποτελεσματικά εργαλεία και τεχνικές για την αντιμετώπιση του υπαρξιακού πόνου».
Και θέμα νομοθεσίας
Στη μελέτη τίθεται και το θέμα του νόμου για την ευθανασία και της αυστηρότητας των διατάξεων που θα πρέπει να διέπουν μια τέτοια νομοθεσία, προκειμένου να εφαρμοστεί και στην Κύπρο. Σημειώνεται ότι «σε περιοχές όπου επιτρέπεται η ΥA, ο νόμος συχνά παραβιάζεται. Για παράδειγμα, έχουμε δει πολλές ποινικές διώξεις για μη εκούσια ευθανασία ασθενών με άνοια στην Ολλανδία, ενώ στον Καναδά δεν χρειάζεται να πληροί τις προδιαγραφές, αφού υπάρχουν αναφορές για θανάτους ατόμων που δεν ήταν άρρωστοι και ο θάνατος δεν ήταν λογικά προβλέψιμος, κάτι που επιτρέπεται με νόμο στον Καναδά. Η ομάδα πρωτοβουλίας αναφέρει πως στον Καναδά και σε άλλες χώρες η ΥΑ προσφέρεται σε άτομα με αναπηρίες, αντί να παρέχεται βοήθεια στην καθημερινότητά τους.
«Απαραίτητη και η ενίσχυση της κατ’ οίκον νοσηλείας»
Επί του θέματος, μίλησε στον «Π» ο συντονιστής της ομάδας πρωτοβουλίας και επίτιμος πρόεδρος της ΟΣΑΚ, Μάριος Κουλούμας, ο οποίος επανέλαβε την ανάγκη, προτού μιλήσουμε για όρους όπως «υποβοηθούμενη αυτοκτονία» και «ευθανασία», να «εγκύψουμε στο θέμα της ανακουφιστικής φροντίδας». Μίλησε ακόμη για το νομοσχέδιο το οποίο προωθεί η κυβέρνηση για την ανακουφιστική φροντίδα, το οποίο, όπως πληροφορείται ο «Π», βρίσκεται από τα μέσα Δεκεμβρίου στη Νομική Υπηρεσία, για τον τελικό νομοθετικό έλεγχο, προτού οδηγηθεί για ψήφιση στη Βουλή. Εξήγησε ότι δεν θα πρέπει απλά να ψηφιστεί η νομοθεσία, αλλά και να εφαρμοστεί αποτελεσματικά, κάτι για το οποίο απαιτείται, όπως είπε, χρόνος, για να δημιουργηθούν ειδικά κέντρα, να εκπαιδευτούν στο να παρέχουν υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας γιατροί και νοσηλευτές, ενώ «θα πρέπει να ενισχυθεί και ο θεσμός της κατ’ οίκον νοσηλείας». Σύμφωνα με τον κ. Κουλούμα, οι υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας ασθενών, που παρέχονται σήμερα στην Κύπρο, είναι μεν μέσω του ΓεΣΥ αλλά είναι πολύ περιορισμένες και απευθύνονται σε κάποιες ομάδες χρόνιων ασθενών. Ακόμη, πρόσθεσε, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η ανακουφιστική φροντίδα χρόνιων ασθενών σε άλλες χώρες παρέχεται όταν το άτομο βρίσκεται ακόμη στο νοσοκομείο, πριν φτάσει στο σημείο να χρειάζεται να μπει σε κάποιο κέντρο ή ξενώνα, κάτι που δεν συμβαίνει στην Κύπρο. «Αυτή τη στιγμή το τι υπάρχει στην Κύπρο σε ό,τι αφορά την ανακουφιστική φροντίδα, χρόνιων ασθενών, πλην των καρκινοπαθών, είναι ένα μεγάλο κενό, το οποίο η Πολιτεία οφείλει να έρθει και να «γεμίσει» πριν να συζητήσει τη νομιμοποίηση της ευθανασίας», είπε ο επίτιμος πρόεδρος της ΟΣΑΚ, για να προσθέσει ότι «είναι πρόωρο να μιλάμε για ευθανασία».
